Η ψυχοθεραπεία μπορεί να λάβει ποικίλες μορφές, ανάλογα με την προσέγγιση στην οποία έχει εκπαιδευτεί ένας θεραπευτής. Μέχρι σήμερα, έχουν εμφανιστεί και εμπλουτιστεί διάφορα «ρεύματα» ψυχοθεραπευτικών παρεμβάσεων, όπως η ψυχανάλυση, η Γνωσιακή-Συμπεριφοριστική, η Υπαρξιακή, η Συστημική-Οικογενειακή προσέγγιση, η Gestalt κ.α. Η κάθε παρέμβαση βασίζεται σε ένα θεωρητικό πλαίσιο για τον τρόπο με τον οποίο οργανώνεται και λειτουργεί ο ανθρώπινος ψυχισμός, καθώς και στα απαραίτητα στοιχεία που απαιτούνται για να προκύψει αυτό που τελικά ονομάζουμε «ψυχοθεραπεία».
Η χρήση της ομάδας φαίνεται να εμφανίζεται ήδη από τα γραπτά του Φρόιντ, αν και όχι ως ξεχωριστή προσέγγιση ή δομημένη ψυχοθεραπευτική παρέμβαση, ενώ και σε κείμενα του Γιούνγκ μπορεί κανείς να βρει πληροφορίες που σχετίζονται με την ομάδα όπως το «συλλογικό αρχετυπικό ασυνείδητο». Ο Adler επίσης έχει καταγραφεί ότι διεξήγαγε ομαδικές συζητήσεις ή ομαδικές συναντήσεις με μητέρες σε σχετικές κλινικές. Σε κάθε περίπτωση ωστόσο, δεν θα μπορούσαμε να τους αποκαλέσουμε «ομαδικούς αναλυτές» ή ιδρυτές της ομαδικής ανάλυσης (Foulkes, 2018). Ο S.H. Foulkes φαίνεται να θεωρείται από τους «πατέρες» της εν λόγω προσέγγισης, ψυχίατρος και ψυχαναλυτής που ανέπτυξε το πλαίσιο και τη μέθοδο της συγκεκριμένης ψυχοθεραπείας την οποία εξάσκησε στη Φρανκφούρτη μεταξύ του 1921 και 1933 (Behr & Hearst, 2008).
Η ομαδική ψυχοθεραπεία (group therapy) μπορεί να λάβει διαφορετικές μορφές, ανάλογα με την προσέγγιση του κάθε θεραπευτή. Αυτό που ξεχωρίζει την ομαδική ανάλυση (group analysis) είναι ότι βασίζεται στις αρχές της ψυχανάλυσης. Φυσικά, το γεγονός αυτό δεν συνεπάγεται ότι η ομαδική ανάλυση συνιστά μια μορφή ψυχανάλυσης με πολλούς συμμετέχοντες. Η ψυχανάλυση ως προσέγγιση διαθέτει πολύ συγκεκριμένες τεχνικές (π.χ. ντιβάνι) οι οποίες δεν αξιοποιούνται στην ομαδική ανάλυση. Αντίθετα, η προσέγγιση αυτή βασίζεται στις δυναμικές που αναπτύσσονται μεταξύ των μελών, πρόκειται για μια μορφή ψυχαναλυτικής ψυχοθεραπείας με σημείο αναφοράς την ομάδα (Roberts & Pines, 1992). Αποτελείται συνήθως από 7-8 μέλη (ο αριθμός αυτός ποικίλει βέβαια αρκετά συχνά) τα οποία συναντιούνται μία φορά την εβδομάδα σε καθορισμένη ώρα και μέρος. Ο χώρος συνάντησης χρειάζεται να είναι άνετος, ώστε οι καρέκλες να τοποθετούνται σε κύκλο και τα μέλη να κοιτάζουν το ένα το άλλο. Η διάρκεια της κάθε συνεδρίας είναι περίπου 1,5 ώρα, ενώ το περιεχόμενο των συζητήσεων χαρακτηρίζεται από αυθορμητισμό και ελεύθερη ροή. Ο συντονιστής της ομάδας δίνει εξαρχής κάποιες οδηγίες και θέτει ορισμένους κανόνες (π.χ. Δεν πρέπει να αναπτύσσονται ερωτικές σχέσεις ανάμεσα στα μέλη ή δεν επιτρέπεται η προσβολή των άλλων μελών) αλλά δεν καθορίζει κατά τα άλλα το περιεχόμενο των συζητήσεων (Foulkes, 2018). Για τον Foulkes, η ομάδα παρέχει «εξάσκηση του Εγώ» για τα μέλη και ο ίδιος διατηρούσε την ελπίδα ότι όλοι θα ανακαλύψουν έναν ηγέτη μέσα τους, ως ένα βήμα προς την αυτονομία και την ωριμότητα. Είδε εμπειρικά ότι οι άνθρωποι δυσκολεύονταν να μιλήσουν για τα συμπτώματά τους ευθέως, ενώ αντίθετα, σε μία συζήτηση με ελεύθερο συνειρμό φάνηκε να χαλαρώνουν και το λανθάνον ζήτημα που τους απασχολούσε να βγαίνει σταδιακά στην επιφάνεια μέσα από κουβέντες που φαινομενικά ήταν απλές και καθημερινές (Roberts & Pines, 1992).
Η ομαδική ανάλυση αποτελεί μία ψυχοθεραπευτική προσέγγιση με ποικίλα οφέλη. Για να ξεκινήσει κανείς να παρακολουθεί μια αντίστοιχη ομάδα χρειάζεται πρώτα να πραγματοποιήσει ατομικές συναντήσεις με τον θεραπευτή και στη συνέχεια ο ίδιος να κρίνει ποια ομάδα θα ήταν καταλληλότερη, και σε ποιο χρονικό σημείο, ώστε να ξεκινήσει τη διαδικασία.
Βιβλιογραφία
Behr, H., & Hearst, L. (2008). Group-analytic psychotherapy: A meeting of minds. John Wiley & Sons.
Foulkes, S. H. (2018). Therapeutic group analysis. Routledge.
Roberts, J., & Pines, M. (1992). Group-analytic psychotherapy. International Journal of Group Psychotherapy, 42(4), 469-494.
Βιργινία Αγγέλου, Ψυχολόγος ΒΑ, Εξαρτησιολόγος Msc, Εκπ. Ομαδική Αναλύτρια